Dzień Żołnierzy Wyklętych – kiedy obchodzimy to ważne święto?

Dzień Żołnierzy Wyklętych obchodzimy corocznie 1 marca – to Narodowy Dzień Pamięci ustanowiony w Polsce w 2011 roku, który upamiętnia bohaterskich żołnierzy podziemia niepodległościowego walczących z komunistycznym reżimem po II wojnie światowej. Data ta nie została wybrana przypadkowo – nawiązuje do tragicznej rocznicy egzekucji siedmiu kluczowych dowódców antykomunistycznego podziemia w 1951 roku.

To ważne święto narodowe przypomina o męstwie, niezłomnej postawie patriotycznej oraz walce o niepodległość przeciw sowieckiej okupacji [2][3]. Dzień ten oddaje hołd wszystkim tym, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie pogodzili się z narzuconą Polsce władzą komunistyczną i kontynuowali walkę o prawdziwą niepodległość.

Historia ustanowienia Dnia Żołnierzy Wyklętych

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” został ustanowiony 3 lutego 2011 roku przez Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie podpisany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego [1][2][3]. Inicjatywa utworzenia tego święta pochodziła od prezydenta Lecha Kaczyńskiego, który dostrzegał potrzebę uhonorowania bohaterów antykomunistycznego podziemia.

Kluczową rolę w wyborze konkretnej daty odegrał prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka, który zaproponował dzień 1 marca jako najodpowiedniejszy do upamiętnienia żołnierzy podziemia [2]. Data ta ma głębokie symboliczne znaczenie, gdyż nawiązuje do rocznicy śmierci siedmiu kluczowych dowódców podziemia antykomunistycznego, którzy zostali zamordowani przez komunistyczne władze.

Pierwsze oficjalne obchody Dnia Żołnierzy Wyklętych odbyły się 1 marca 2011 roku, w 60. rocznicę egzekucji przywódców Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” [2]. Od tego momentu święto to stało się stałym elementem polskiego kalendarza państwowego, przypominając corocznie o bohaterskiej walce żołnierzy „drugiej konspiracji”.

Symbolika daty 1 marca – tragiczna egzekucja dowódców podziemia

Wybór daty 1 marca jako Dnia Żołnierzy Wyklętych ma fundamentalne znaczenie historyczne. W tym dniu w 1951 roku komunistyczne władze dokonały egzekucji kierownictwa IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, eliminując siedmiu najważniejszych przywódców antykomunistycznego podziemia [1][2].

Wśród zamordowanych 1 marca 1951 roku znaleźli się: ppłk Łukasz Ciepliński, mjr Adam Lazarowicz, mjr Mieczysław Kawalec, por. Józef Rzepka, por. Józef Batory, kpt. Franciszek Błażej oraz Karol Chmiel [1][2]. Ci bohaterowie reprezentowali najwyższe dowództwo organizacji, która koordinowała działania zbrojnego oporu przeciwko narzuconej Polsce władzy komunistycznej.

Egzekucja dowódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN stanowiła jeden z najbardziej tragicznych momentów w historii polskiego podziemia niepodległościowego. Komunistyczne władze, eliminując kierownictwo organizacji, chciały zadać śmiertelny cios strukturom antykomunistycznego oporu. Data ta symbolizuje nie tylko ofiarę poniesioną przez konkretnych bohaterów, ale także determinację całego pokolenia Polaków, którzy nie pogodzili się z sowiecką okupacją.

Kim byli Żołnierze Wyklęci – bohaterowie drugiej konspiracji

„Żołnierze Wyklęci” to określenie członków antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, którzy po zakończeniu II wojny światowej kontynuowali walkę zbrojną przeciwko narzuconej Polsce władzy komunistycznej [1][2]. Reprezentowali oni tak zwaną „drugą konspirację”, która działała na terenie całego kraju, przeciwstawiając się antypolskiej polityce komunistów i wpływom ZSRR.

Żołnierze ci często wywodzili się z szeregów Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych czy innych organizacji podziemnych z okresu okupacji niemieckiej. Po 1945 roku, widząc, że Polska znalazła się pod nową, sowiecką okupacją, podjęli decyzję o kontynuowaniu walki o prawdziwą niepodległość. Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” stanowiło jedną z najważniejszych organizacji zbrojnych walczących z władzą komunistyczną [1][2].

Działalność podziemia antykomunistycznego obejmowała szeroki zakres aktywności – od akcji zbrojnych, przez działania wywiadowcze, aż po rozpowszechnianie prasy podziemnej i organizowanie struktur państwa podziemnego. Żołnierze ci zdawali sobie sprawę z ogromnego ryzyka, jakie ponosili, ale kierowali się najwyższymi ideałami patriotycznymi i przekonaniem o konieczności walki o suwerenność Polski.

Wielu z tych bohaterów zostało zlikwidowanych lub uwięzionych przez aparat bezpieczeństwa PRL. Komunistyczne władze stosowały wobec nich najsurowsze represje, włącznie z wyrokami śmierci. Przez dziesięciolecia PRL ich pamięć była świadomie zatajana lub zniekształcana przez oficjalną propagandę.

Znaczenie i symbolika współczesnych obchodów

Dzień Żołnierzy Wyklętych ma wymiar zarówno symboliczny, jak i polityczny, służąc przebiciu do świadomości społecznej prawdy o walce podziemia antykomunistycznego i ofiarach represji. Święto to stanowi element szerszego procesu rozliczania się z historią PRL i kształtowania narracji patriotycznej we współczesnej Polsce.

Współczesne obchody obejmują uroczystości państwowe i lokalne, przypominanie o postaciach bohaterów podziemia, działania edukacyjne i medialne oraz upamiętnienia na cmentarzach i w miejscach historycznych. W całej Polsce organizowane są konferencje naukowe, wystawy, spektakle teatralne i inne wydarzenia kulturalne poświęcone pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Szczególną rolę w popularyzacji wiedzy o żołnierzach podziemia antykomunistycznego odgrywa Instytut Pamięci Narodowej, który prowadzi systematyczne badania nad historią „drugiej konspiracji” i publikuje wyniki swoich prac. Dzięki tym działaniom coraz więcej Polaków poznaje prawdziwą historię bohaterów, którzy przez dziesięciolecia byli skazani na zapomnienie.

Od 2019 roku obchodzimy już dziewiąty Dzień Żołnierzy Wyklętych [1], co świadczy o tym, że święto to na trwałe wpisało się w polski kalendarz państwowy. Każdego roku 1 marca Polacy składają hołd bohaterom, którzy zapłacili najwyższą cenę za wierność ideałom niepodległościowym.

Dziedzictwo i pamięć o Żołnierzach Wyklętych

Ustanowienie Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” stanowi ważny element polityki historycznej współczesnego polskiego państwa. Święto to służy nie tylko uczczeniu pamięci konkretnych bohaterów, ale także kształtowaniu świadomości historycznej młodego pokolenia Polaków.

Pamięć o żołnierzach antykomunistycznego podziemia ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia najnowszej historii Polski. Ich walka i ofiara przypominają o tym, że droga do odzyskania prawdziwej niepodległości była długa i wymagała ogromnych poświęceń. Męstwo, niezłomna postawa patriotyczna oraz walka o niepodległość przeciw sowieckiej okupacji stanowią trwałe wartości, które inspirują kolejne pokolenia Polaków [2][3].

Współczesne obchody Dnia Żołnierzy Wyklętych mają także wymiar edukacyjny. W szkołach organizowane są lekcje historii poświęcone podziemiu antykomunistycznemu, a młodzież uczestniczy w projektach badawczych dotyczących lokalnych bohaterów. Dzięki temu pamięć o Żołnierzach Wyklętych jest przekazywana kolejnym pokoleniom.

Ważnym elementem upamiętnienia jest także nadawanie imion bohaterów podziemia antykomunistycznego ulicom, szkołom i innych obiektom użyteczności publicznej. W ten sposób pamięć o nich staje się częścią codziennego życia lokalnych społeczności w całej Polsce.

1 marca to dzień, w którym wszyscy Polacy mogą oddać hołd tym, którzy nie przestali walczyć o niepodległość Polski nawet po zakończeniu II wojny światowej. Żołnierze Wyklęci, mimo że przez dziesięciolecia byli skazani na zapomnienie, dzisiaj zajmują należne im miejsce w panteonie polskich bohaterów narodowych. Ich poświęcenie i niezłomność stanowią trwałe świadectwo miłości do Ojczyzny i wierności najwyższym ideałom patriotycznym.

Źródła:

[1] https://www.money.pl/gospodarka/narodowy-dzien-pamieci-zolnierzy-wykletych-1-marca-2019-kim-byli-zolnierze-wykleci-i-dlaczego-ich-swieto-wypada-wlasnie-1-marca-6354688537499265a.html
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowy_Dzie%C5%84_Pami%C4%99ci_%E2%80%9E%C5%BBo%C5%82nierzy_Wykl%C4%99tych%E2%80%9D
[3] https://podziemiezbrojne.ipn.gov.pl/zol/narodowy-dzien-pamieci/90456,Geneza-swieta.html